سيڪشن؛  شاعري

ڪتاب: ڪليات حمل

باب --

صفحو :19

(15)

نا مَئين ڪُنواري نا مئين پَرڻي، نا مَئين رنڙ رَني

ناوَت حق بخشايا هي مئين، نا ڪَنهن ور دي وَني

نا مئين ڄَڻي ڄَڻائي ڪنهن دي، نا ڪنهن هَٿ نپني

ناوت ڪنهن نال ياري لاتُم، نا وَت ڪنهن نال ڀَني

حمل! هُڻ مَئين ڪَنهن تُون پُڇان، ايها بات اَپني

(16)

جو ڪُجهه ڄاتُئي، سو نا ڄاتُئي، ناڄاتُئي سو ڄاتئي

روز ازل دي عشق امانت، يا بِرهه سِر چاتُئي

جِن مَلڪَ دي جاءِ نه جِٿان، پير اُٺان وَڃ پاتُئي

حمل! حَق سُڃاتا تَون، جي اَپڻا آپ سُڃاتُئي.

(17)

ٻئي ڪُون ٻَهُون سُڃاڻڻ سوکا، آؤکا آپ سُڃاڻڻ

آپ سُڃاڻن، آپ وِڃاوڻ وَل، وِچ ”آپ“ نه آڻڻ

”مَن عَرف نَفسہ فقہ عَرف رَبہ“: سمجهه اهو سَمجهاوڻ

حمل! حق سُڃاڻن ٻاجهؤن، ابتَر عُمر وِڃاوڻ.

داستان پنجون

[بيت: هير ۽ سندس مجاز]

(1)

ماهي نال اَساڏي اصلئون، روز ازل دي آهي:

اڄ ڪلهه ناهي

جِن، پَري، انسان نه آها، نا ڪو مُرغ نه ماهي:

اڄ ڪلهه ناهي

عرش، زمين آسمان نه ڪو، نا ڪاغذ، قلم، سِياهي:

اڄ ڪلهه ناهي

نور نبي نِروار ٿِيا ها، ٻَڌ ڪر شَملا شاهي:

اڄ ڪلهه ناهي

تَنهن ڏينهن رانجهو رَمَرز رَلائي، ماهِي پاڪ نِگاهي:

اڄ ڪلهه ناهي

آکي حمل حال اِهيندي، ڏَيسَن مَلڪ گَواهي:

اڄ ڪلهه ناهي

(2)

نِتِ نِتِ ويکان راهه رانجهن دي، ڪَڏان آسي مَئين ڪَني

ٻيلي ماهي مَنجهيان چاري، ڪُوڪ پوؤي پَئي ڪَني

وَڃ ندي تي ماران نَعري، گهِنِ ڪِناري ڪَني

حمل! مَئين نُون مَتِيان ڏي ڏي، وارث سَڀ وِڪني.

 

(3)

چَٽ پَٽ چَشمان چُهٽ ڳِيان، تين چارا ڪوئي نا لڳي

ماهي نال ميري دل آهي، روز الستون اَڳي

کَيڙا کَر وَڃي مر ڀيڙا، وَل وَل وِچُون وَڳي

حمل! هميش حيات ماهي، تَن تاري جَنهن دي تَڳي

(4)

مَاهي! ميڏي نال مِٺيان ڪَر ڳُجهه اندر دِيان ڳالهين:

سَڙَن سِيَالِين.

هِڪ دم دُور نه ٿي تُون مَين ٿُون، نال مَيڏي گَڏ جالِين:

سَڙَن سِيَالِين.

ڌُوتِيان دي مُنہ ڌوڙ پووي، ٽُر ڏيک مَيڏي ڏک ٽالين:

سَڙَن سِيَالِين.

حمل! هَردم هِير ڏَهُون، ڪَر ڀال نظر چا ڀالين:

سَڙَن سِيَالِين.

(5)

لوڪ ڪَنون لَنگهه جهوڪ ويسان، وڃ رانجهن دي نال رَلسان:

مُول نه وَلسان.

ٻاٻَل جي ٻَهه پُڇسي، تان مئين سُوال سَڀيئي سَلسان:

عشق نه اَلسان

جي وَت شهر نِڪالِي ڏيسي، دَر ماهي دا مَلسان:

تَنهن  دَر پَلسان:

مِهڻي مَحرم يار سڄڻ دي، جهول پا مئين جهَلسان:

مُول نه ٽَلسان.

حمل! هُڻ محبوب ڪَنُون دَم ڌار ڪِيوين مَئين هَلسان!

ڪِيڪرُ چَلسان!

(6)

پار ويسان مئين يار ڏهون، لَنگهه چاري، چِڪُڙ، چِڪان:

ناري نِڪان

ٻيلي ماهي مَنجهِيان چاري، رات ساري پئي سِڪان:

سُڻ سُڻ ڍِڪان

ڪُن ڪَپَر پَئي ڪَڙڪنِ توڙي ڀَڄ ڀَڄ پوسَنِ ڀِڪان:

مُول نه ٽِڪان.

حمل! هُڻ وَڃ هِير، دِيَان کير پيسي لو پِڪان:

ڏي ڏي تِڪان.

(7)

رانجهو راضي تان رب راضي، ميڏي پيش رانجهن لَک آزي

روز الستي عشق اساڏا ماهي نال مجازي

کَيڙا خُوني خلَلَي، ميڏا ماهي نيڪ نمازي

حمل! هميش حيات رانجهو، رَب ڏيوس عُمر درازي.

(8)

ڪالي ٻيلي وچ ڪُو بلي، هِير ڍونڍيندي ماهي

ڪانهان دي وِچ دانهان ڪَر ڪَر، ماهي! ٿيوي نِساهي

نا ڪوئي حال دا مَحرم تِس جاءِ، نا ڪوئي رهبر راهي

حمل! هير ماهي نون مِلدي، هادي دي هَمراهي.

(9)

ويلي وقت ڪُويلي، ٻيلي ڦِردي هِير اڪيلي

نا ڪا ماءُ نه ماسي اُس جاءِ، نا ڪا سَس سَهيلي

ڪانهه وَٺو، کڙ دانهه ڪَريندي، نا ڪوئي ٻانهه نهَ ٻيلي

حمل! هادي عشق ٿِيُس ني، ماهي نُون رَب ميلي.

(10)

سارِيان راتين سُمهه نا سگهدي، نيڻان ننِدرَ اُکوڙي

ويکڻ ٻاجهه نه رَهندي ڏوهين، ويکَن لُڪ لُڪ چوري

جيهي ساڏي نال ڪيتيانِهين، اَکِيان ڀي اوه لوڙي

حمل! حُب ماهي دي مَينون، نِتِ ڏِهاڙي ڏوڙي.

(11)

لوڪ وِچُون وَڃ جهوڪ، ماهي نال لايُس عشق اڻانگا

آڌِيان راتين نَدِيان تَردي، ويکي تار نه تانگها

نا ڪوئي گهَٽ نه هيڙ ڪِٿاهون، نا ڪوئي لَڪ نَه لانگها

حمل! هِير هَميشان ويندي ساهه سِرون چا سانگا.

(12)

پار وَڃي لنگهه يار ڏَهُون، نِتِ تار نَدِيان تَرڪي:

ڪِيتُس  ترڪ  دنيا  دي  تـــرڪي

وِنجهِلي دِيان سُڻ ڦُوڪان هُوڪان، سَڏي ڪُوڪان ڪرڪي:

جيوين  ڪُنج   هِڪلي   ڪَرڪي

آڌي رات آڌيڙي کاءُ وَڃ سُڻدي چانهڪ چَرڪي:

ڪَپڙي  چاڪ  ٿِوَنِ  ڪَر  چَرڪي

حمل! هِير اُٿون نِتِ لنگهي، جٿُون گهير گهارِيان دي گهَرڪِي:

سُٽيسِ عَيش اَمَن سڀَ گهرڪي.

(13)

پار وڇي تَر تار نَديان، جِٿِ ماهِي مَنجهِيان چاري:

چِڪڙُ چاري

رانجهُو ٻاجهُؤسن رات نه نِبرَسِ، پِرههِ توڙي پَٽ تاري:

تَڪ تَڪ تاري

ٻيا وقت ڪُويلي ويندي، گهَٽيان لَنگهه گهاري:

گهَر نا گهَاري

حمل! مَئين اَڻتاري ڪُون رب تارَڻ والا تاري:

پار اُتاري.

(14)

هِير، رانجهن دي دي نال سدائين سُخَن سَچي وڃ پالي:

توڙي  پَلـٽ پَوَنِ سِرِ پالي

طُول وِهاڻي، مُول نه ڀانوِسِ، گهَر تَڙ جائين جالي:

سا  دم  دوست بنانا جالي.

ڇوڙ حَويليان، ٻيليان ويندي، جاءِ منجهياندي ڏالي:

توڙي چُوچَڪ چا سِر ڏالي

ويک حمل! هُڻ هير پِڇوتي وال قدم نا والي:

توڙي چُوچَڪ چا سِر ڏالي

 [ڪافي]

سانُون شوق مَچايا شور، شور وي لوڪو!

سانُون شوق مَچايا شور.

1. رانجهي جيها اور نه ڪوئي، هي محبوبان دا مور:

مور  وي  لوڪو!

2. چشمان چرهه آ آڙيان، لَڙدِيان ني زوري زور:

زور  وي  لوڪو!

3. رانجهن تخت هزاري دا سائين، ٽُردا چاڪان والي ٽور:

ٽور  وي  لوڪو!

4. لوڪان ليکي چاڪ منجهين دا، هي دِليان دا چور:

چور  وي  لوڪو!

5. نال حمل دي ڀال جو ڪيتس، ٿيا غريباندا غور:

غور  وي  لوڪو!

داستان ڇهون

[بيت: سر سسئي]

(1)

جي مَئين ڄاڻان ڪيچ ڪِسالي، پيٽون مُول نه ڄاوان

جي وَت ڄوندي زهر ڏيون ها، وچِ دنيا ڪيون آوان

ڪِٿ پُنهون تين ڪِٿ مئين ڄائي، ڪِٿ مئين لَڏيان لاوان

لِکيي روز ازل دي ايوين، ڪهڙي ڪهڙي غم کاوان

جِنِهان ڏُکان ڪاڻ ڄَڻيا، شالا مَرن تِنهانديان ماوان

حمل! هوءِ رضا تي راضي، جي تون ڄاڻي رب ڪُون ڀاوان.

(2)

سَسُوئي سُک سُتِي نُون ئي چا ڏيران ڏُک ڏِکالي

چوري چاءِ پُنهل ڪُون ڄُليي، قلب هوتان دي ڪالي

سَسوئي دا ڪَڍ هانءُ ڳَئي، اوه ڏائِڻ ڏونگر والي

حمل! هوتان ڪاڻِ ڪَڍِيانسِ، ڪِتيين ڪيچ ڪشالي.

(3)

سَسُوئي ساٿ پُڇَيندي ڏيوي جهر جهنَگل وِچِ جهوتان:

ڏوٿي! ڏَس ڏيران دا ڏيوو، هئي هئي! ماري هوتان

اوتان ايوين ڪَر ڳَئي، هُڻ قاصد ٿيوو ڪوتان

آکي حمل: حال  سَسُئي دا، وَڃ رب لڳ اکو روتان

(4)

پانڌي! وَڃُ پُنهل ڪُون آکِين سَڀُ سَنيهي سَڏ ڪَر

اَول عشق اَساڏي ٻيٺُون، اِٿ اوطاقان اَڏ ڪر

پِڇين ڪيهي ڳالهئون سانُون، ڳِيُون ڇَپر وِچ ڇَڏِ ڪَر

آءُ اَلَہ لڳ پُهچ پيارا، نيئه اَسان نُون گڏ ڪَر

حمل هوتان نال نه پُڄسين، تُندي تَڏ تَوڏ

ڪَرداستان ستون

[بيت: محبت ۽ مجاز]

[فصل- 1]

عشق

(1)

لوڪ ڪَنُون لُڪ عشق نه سگهدا، توڙي سَهس ڏيوس سِر پردي

آپَئون آپي بُوءِ ڏيندا هي، وانگ مُشڪ عطر دي

دَردَ ڪَنُون دَم سَردَ نِڪلدي دُونهين دَردَ انَدر دي

حمل! هَرگز مُول نه ڇُپدا آڙهه وِچِ اَندرَ دي.

(2)

عِشق تين آتش ڏونهين بَرابر، عِشق آتش دا ڀائي

باهه ڪَنُون ڏَهه ڀاڱي آتش، عِشق اسان ڪُون لائي

جَنهن نُون لڳَئي خبر اُسي نُون، هَوران خَبر نه ڪائي

ڏُوجهي حمل! اسي نُون هي، جَنهن دلبر يار دُکائي.

(3)

اَکِيان ڪُون وَل عادت اِيها، جِٿِ پَئيندِيان جهاتي

صُورت ڪاڻ سَڍرايان وتَن، سر تِلي تي چاتِي

اؤکبين جائين وَڃ ڪر اڙديان،  چوري چُپ چَپَاتِي

دِل لُٽا وَل روندِيان آنديان، هار هَنجهؤن ڳَل پاتِي

وَل وَل ويکَنِ طرف تِڏانهين، لوَن جٿان وَڃ لاتي

حمل! هرگز مول نه مڙديان، جان دم جِند حياتي.

(4)

پَل پَل دي وچ پَلِيم آکِين ڪون، هرگز پَلِيان نه پَليان

وَل وَل ويکن طرف سَڄڻ دي، هرگز رَليان نه رَليان

رَل رَل ڪي وَڃ رَمز رَليو نهين، هرگز رَليان نه رَليان

حمل! هرڪو هوڙ رَهيو نَهين، ڪَنهندي جهَليي نه سهلِيان.

(5)

نِينهن لڳا تان نيند ڳَئي، نِتي نيڻان لايا ساوڻ

کاوڻ پيوڻ ڪُجهه نا سگهدا، نا ڪُجهه کِل اَلاوڻ

رات ڏينهان تَن جهوري، جو ڪَڏ يار ڪَريسي آوڻ

حمل هو وچ حُب هميشان، موليٰ هَٿ  مِلاوڻ.

(6)

پَري پَري تائين پَوون پُڪاران، درد ميري دِيان دانهين

آهِين ساڏِيان عالَم سُڻدا، دلبر سُڻدا ناهِين

اَکيان ڪُون آرام نَهين ڪو، رات ڏينهان تَڪ راهِين

حمل! هو وِچِ آس سدا، مَن پووس قِياس ڪَڏاهين.

(7)

هِڪ ساعت دي صُحبت ڪيتي، دِل ڪُون درد ليوسي

دم دم دل ڪُون ياد اُهو دم، ٻِيا ڪم وِسِر ڳيوسي

عِشق اڻانگا سُڻدي هاسي، اَکيين نال ڏٺوسي

حمل! هَٿين نال آپي وَڃ، سُتا  شينهن جَڳيوسي.

(8)

سَهِيو! سانُون سِڪ سَڄَڻ دي، رات ڏِينهان رَه ڀالان

ڪوٺِيان تي چڙهه ڪانگ اُڏايان، پَل پَل پَيندي ڦالان

ڏُکان سانُون ڏُک ڏِتي، تين وَل وَل سُک سَنڀالان

حمل! هُڻ مَحبوب ملي، مُک ويکان تين ڏُک ٽالان.

(9)

دَم دَم دِل ڪُون دؤر دُکاندا، پٽِيان پريم دِيان پڙهدي

پڙهه پڙهه پَٽيان، پَٽيان ٻُڌدي، ڦَٽِي عِشق اندر دي

باهه برهه دي ڀڙڪا ڪيتا، سوز ڪَنُون پَئي سَڙدي

حمل! هرگز مُول نه مُڙدي، چاڙه جَنهين وَڃ چَڙهدي.

(10)

ڏُکيان دي سُڌ ڏُکيان نُون، ڏک ڪَنهندي پيش نه آوَن

ڏُک مارن، ڏُک کارن، تين ڏُک پَٽ ڪَليجا کاوَن

ڏُکياندي ڦٽ ڏُکيان نُون ڀي، ول وَل ڏُک ڏُکاون

حمل! هُڻ مَحبوب مِلي، سُک آوَن، تين ڏک جاوَن.

(11)

ڏُکان نُون ڪو ڏُک لَڳي، ايهه ڏُک ڪيڏُون ول آئي

ڏُکان سانون ڏُک ڏِتي، تين ڏُکان تَن تَپائي

ڪَٿان ايهي ڏک نپِني؟ هِنِ ڪنهاندي ڄائي

ڪيڏُون وَڃ مَئين ڏُک ڏٺي، تين ڪيڏون ڏُک وِهائي

يا رَب! تُون گهَت رَحم اُنهان نون، ڏُک جِنَاهان لائي

شابس حمل! آک اُنهان نُون، ڏک جنِهان سِر آئي: تين چم چائي.

(12)

سِڪ آئي تان سُک ڳَئي، ڏُک وَل وَل ڏيوَن ڏِکالي

لُون لُون ديوچ سِڪ سڄڻ دي، جاءِ نهين ڪا خالي

ايهه دل درد فراق ڪَنُون ڪا پلڪ نَهين ڪُجهه پالهي

حمل! هي سُک ساعت سا جا نال جانِي گڏ جالي.

(13)

ڄاتُم تان وَڃ ويک سڄَڻ ڪون، ساري سِڪ لَهيسان

سِڪ ڪُون سَٽ اُٿاهِين آوسان، وَل نا ويکڻ ويسان

رات ڏينهان خوشحال هوسان، سُمه سُکي نينڊ ڪريسان

اِيوين نه ڄاتم ويکڻ وِچُون، وَل ٻي سِڪ وِهيسان

سيني دي وِچ سِڪ نه ماوي، ڪِٿان سِڪ سنڀيسان

حمل! جو دم جيندا هوسان، جانِي نال جَليسان.

(14)

هِڪ هِڪ ڏينهن هَزار وَرهيه، هي دلبر دي ديدار بِنان

هِڪ ساعت ڀي سَؤ سال برابر، رُوپ تَنهِندي رُخسار بِنان

وَت، نَهِين رَکيندي سَڏ سُڻڻ دي، گوش تَنهندي گُفتار بِنان

حمل! ڪُون هُڻ نَهِين مِٺا ڪُجهه، مُحب مِٺي منٺار بِنان.

(15)

دلبر دا دِيدار ڏِٺي، ڪُل درد، آلم، غم دُور ٿيون

حُوران پَرِيان ڏيک حسن، س چَٽپٽ سي چڪچور ٿيون

ماڻهو، جِن، جَناور جُمله، مست ملڪ مخمور ٿيون

حمل دي هَر بيت هَمہ جا، مُلڪين وِچِ مشهور ٿيون.

(16)

هَرهِڪ وَقت هَميشان هردم، دلبر دل وِچ ياد سدا

وِچ خيال تَهين بي خيال رَهون، ڪُل خيال ڪَنُون آزاد سدا

جيُون لوڪ ڪَريندا ٽوڪ، تيون تيُون شُوق ڪَنُون دِل شاد سَدا

حمل! هوندا عَلم اِهِيندا، عشق اصل اُستاد سَدا.

(17)

بار جِنهان ڪُون ياد سدائين، يار تِنهان ڪُون ياد ڪَري

تَنهن دَر جو فرياد ڪَري، فرياد تنهيندا داد ڪري

مُشڪل تَنهندي ميٽ سڀي، غَم درد ڪَنُون آزاد ڪري

حمل! ڪَون هر وقت شالا! سو عشق اَدب اِمداد ڪري.

(18)

اَوَل عِشق اِلاهي جَنهن ڪون، اندر وِچ جوڙي

پهلُون مُفت مرادين والي، تُرت ترڳ سڀ تروڙي

خواب، خوراڪ، خوشي ڳَئي تنهندي، نيڻين نِندر اُکوڙي

مَغز مِکان بَٽ کاوي تنهنديان، ماس هَڏان تُون روڙي

پير، فقير، فلاطون فائِق، شَهر گداگر توڙي

شهر ڍنڍورا ڏيوَس سِرتي، شَرم حَيا ڪُون ٻوڙي

طَعني تُنڪي سَهي سدا، مُک مُول نه هرگز موڙي

حمل! هادي عشق جَنهيندا، تُرت لَقا سو لوڙي.

[فصل- 2]

منهنجي دلبر جو حسن

(1)

منهن مسجد، محراب ڀِرون وِچ، نَينِ ڏيوي ڏُون ٻلدي

سَهِي ڪيتوسي سَجدا تَنهن وِچ، اصلئون روز ازل دي

محبت، ڏينهن ميثاق لَڳي، هيئون عاشق نا اڄ ڪلهه دي

حمل! هَرهِڪ دم جو ساڏا، قاصد هِنِ پل پل دي.

(2)

عَجَب اَکِين هِن يار ميري دِيان، ڪيا ڪُجهه صفت سُنيوي

هِنِ ڏُون ڏِيوي

نينِ تَنهيندي ناز ڪِنُون، هِن ڪَيفُ بغيرون ڪيوي

ڪيون مدَ پيوي!

تَنهن نال آپ اَلاوڻدي، ڪُجهه طاقت مُول نه ٿِيوي:

جَڏڻ ڏِسِيوي

حمل! ايهه احوال سَڄڻ ڏَنہ، ڪَنهيدي نال پَٺِنوي:

صبر  ڪِجِيوي.

(3)

نَرگِس نين سَڄَڻ دي نَهري، چَٽ پَٽِ چوٽڪ لائن:

بِرهِ بَڇائن.

حُوران پَرِيان چَريان ٿيون، جنهن دم چَشمان چائِن:

مُرڪ الائن.

سَهسين دانا، دام زلف دي ڦاندي وِچ ڦڙڪائن:

چا لَڙڪائن.

حمل! ڪُون هِڪواري جي چا مِهرئون مُک وِکِلان

درد وِڃائِن.

(4)

پَار پِيان لنگهه ڦاڙ جِگر ٿُون، سُرخ نيڻاندِيان سانگان

سانگ مَريندي سانگ نه رَکديان، تار تِنِهانديان تانگهان

زُلف بَلائين بَشيهَر ڪالي، ويڙهه ٻيٺي مُنہ مانگهان

حمل! هيبتناڪ ڏِکيون، ڪَونه گهَتي هَٿ نانگان!

(5)

چَقمَق وانگُون چُهٽِ ڳَيان، ڏون چَشمان ڏي چٽڪاري

ڪر چمڪاري

آتش عشق اُلنبا  ڪيتا، باهه بِرِهه ڀَڙڪاري:

وِچ اَنڌاري.

مَڙگان مرچي آڻ اڙائي، لاشڪ ليل نهاري:

نين نِظاري

حَمل ڪاڻ کِڏاري وَتن، کيوي نين خُماري:

هِن هَرڪاري

گهڻي وَتنَ واجهه وڙهڻ دي، جهيڙي دي جهُونجهاري:

هِن خونخواري.

حمل! هَر دَم ڪَرَن سِتُوني، مُرغ دِلِين دي ماري:

باز بُکياري.

(6)

زُلف دَراز ميڏي دِلبر دي، تانگ سِيہ هِن سُتي

کاوڻ ڪيتي پَئي ڇَهه ماري، پيچ گهَتي مُنهن اُتي

هڪ کاڌي، ٻئي وَل وَل کاڄَنِ، مَنڊر پڙهڻ جي مُتي

شابس حمل! آک تنهان نُون، پَاءِ جِنَهان هَٿ ڳُتي.

(7)

تاز زلف دي مار وانگون، وَل مار مُونڍيان تي سُتي

حِڪمت نال حڪيم ڪِنهاندي ڪاڻ رَنجاوَڻ رُتي

پُشتِ ڪَنُون پَلٽيج کَڙا، هُڻ آءُ کُڙيان تي کُتي

حمل! هي انصاف اُنهاندا، ڳُت جِنَاهان ڳُتي.

(8)

لَٽَڪ پَئِي لِٽِ سِيني تي، لُڙ ليٽِ لِڱين سِرِ لالي:

نانگڻِ ڪالي.

مار وانگُون ڏَنگ مار گهتي، تَڻ تار زُلف وِهه والي:

اُلٽ اُٻهالي.

ڏيکُڻ نال ڏَنگيندا، توڙي شاهه وِلايت والِي:

عالِم عَالِي

حمل ڪُون هي هرد شابس، جال جَهِين گَڏ جالِي:

قُرب ڪمَالِي.

(9)

ڪُنڍا نَڪ، تين ڪُنڍي ڪاڪُل، ڀِرُون جِنِهاندي جاڙي

صُورت صاف سَروقَد قامَت، نيِنِ ڳُوڙهي، ڳَل ڳاڙهي

چشمان چائِنِ، تين چا لائِن اُلنبي عشق اُماڙي

جيڏي ڏيکَڻ تيڏي گهَتَنِ ڀالڻ نال ڀلاڙي

شاه گدا ڪُون مار مَنيدي، ڦِردي مَست مَواڙي

حمل جيهي هَزار تِنهاندي، گولي هِنِ گُلاڙي.

(10)

گهُونگهٽ کول غمازَ ڪَنُون، جان ڪَر ڪي ناز اَلاون:

ٻَهُون سُهاونِ.

مُرڪ ميَڏي دل مست ڪيتونهي، اُلٽا جي آک چاوڻ:

مُلڪ مَناوَن

جوڙ جَڏان جِنسار سَڀو، ڦِر سَهجُون سُرمان پاوَن:

دَرد وِڃاونَ

حمل ڪُون هِڪواري جي سَڏ سَهجون ڪول ٻِلهاون:

ڪُل غَم جاون.

(11)

عَجَب جيهي هي ٽور سَڄَڻ دي، عَجَب جيهي هي چالي:

عَجَب نِرالي.

عَجَب جيهي جِند جوڙ سَڄڻ دي، عَجَب جيهي لَب لالي:

عَجَب نِرَالِي.

عَجَب جيهِي مُک موڙ سَڄڻ دي، عَجَب جيهِي خوشحالِي:

عَجَب نِرَالِي.

عَجَب جيهي حب نال حمل دي، عَجَب جيهِي مُنہ ٽالِي:

عَجَب نِرَالِي.

(12)

ڍولَڻ جَنهن دَم ڍُلڪ ڄُلي، وَت خوبِي دي خُود خيال ڪَنون

ڪَبڪان ڀِي قُربان ٿِيون، ڪَم مور ٿِيونَ مِثقَال ڪَنون

هَستي هَستي ڇوڙ وَڃَن، ڀُل چَينچل ڀي چُڪ چَال ڪَنُون

مُشڪ عَنبَر خوشبوءِ لَڌي هي، خال اُوندي هِڪ وال ڪَنُون

مَر، جان ڏِتِي مَرجانِ، ڏِٺِسُ جان لَعلي تَنهنِ لَب لال ڪنون

ماه مِهِر ڀي نُور لَڌا هي، تَنهندي جوت جَمَال ڪنون

جَنهين ڏِٺا تَنهن هَٿَ ڪَڍيا چا، مِلڪ مَڏي ڪُل مال ڪَنُون

هوش ڪَنُون بيهوش ٿيا، خاموش رَهيا ڪُل ڳال ڪَنون

وَت حمل هُڻ ڪِيا وَصف سُڻائي، تَنهندِي وقت وِصال ڪنون.

(13)

کِل کل تين کِسڪاءِ ڳِڌي ديل، ڪَرڪِي مُحب مَذاق ڳِيا

آءُ ڪول ميڏِي ٻَهه ٻول، مِٺا، چَپ چول ڏونهين، گهَت چاڪَ ڳِيا

آءُ عشق اندَر وِچ جوش جَڳايا، هوش ڪِنُون وَساڪ ڳِيا

حمل ڪُون هِڪ لَحظي وِچِ، ڪَر پاڪ پيران دي خاڪ ڳِيا.

(14)

سُهڻي دي سِڪ ساه اندر وِچ، رات ڏِينهان ٽِڪ رَهيئي:

سو ربَ! صَحِيئي

هِڪِ دَم دِل ٿُون دُور نَهين، سو سُور ڪيها ڪَڍِ ڪَهِيئي

سو ربَ! صَحِيئي

هِمِ اُميد ايرادا اِيهو، نال سَڄڻ گَڏ ٻَهِيئي:

سو ربَ! صَحِيئي

حمل! هُڻ سا سُڌ نهين، ڪيا يار پياري پَهيئي:

سو ربَ! صَحِيئي

(15)

سَو سِر صَدقي ساه ڪَران، هِڪ دلبر دي ديدار اُتون

ڪَبڪان ڀي قُربان ڍولَڻ دي ڍُلڪ ٽُرڻ دي ڍارَ اُتون

قَمري، ڪوئل صَدقَ سَڄَڻ دي گويا خوش گفتار اُتُون

حمل هي سِر گهول گهُمايا، پيران دي پيزار اُتون.

(16)

ماه مِثل محبوب ڏٺوسي، سُهڻا نال سبب دي:

ٿوري رب دي

ٻانهان ٻَڌ ڪَر عرض ڪيتوسي، نال نياز ادب دي:

ٿوري رب دي

تڏ مِهر ڀَريي کَڙ مُرڪ اَلايا، نالي نال عجب دي:

ٿوري رب دي

حمل ڪُون ڀي حُب وِچُون چا طَلبيئي نال طلب دي:

ٿوري رب دي

(17)

سُهڻا، وَقت صُبح دي ڏِٺُم، دوست مِٺا دِلجاني

پاڪ پيشاني.

مُنهن مَهتَاب  مُنور مَہ رخ، جُلوهَ جوت جواني،

يُوسف ثاني.

مِهر ڪَنُون کَڙ مُرڪ اَلايس، شيرين شَڪر زِبانِي:

ٿَئي دُک فانِي.

حمل نال بَحال رَکِي، تَنهِن يار سَڄَڻ يارانِي:

رَحم ربانِي.

(18)

دِلبر اڄ ديدار ڏِکالِيا، نِڪَل نِسنگ نِروار ٿِيا

بِجِلي جيوين بَدَل وِچُون، چؤطرف تيوين چَمڪار ٿِيا

کَستوري خوشبوءِ ڪَنُون، هر طرف هَمہ هُٻڪار ٿيا

حمل ڏيک حُسن دا جُلوا، شوقؤن شُڪر گُذار ٿِيا.

[فصل-3]

سڄڻ! تنهنجو حسن ۽ ناز

(1)

مُرڪ مُرڪ مَن موهه ڳِيُون، تين کِل کِل تون دل کَسِي

کِلدِيين دِل کَسَڻَ دي عادت، آک! تيڪون ڪَنهن ڏَسِي؟

کَسِي دل ته وَس ميڏي، ٿَئي وَس ڪِنُون بيوسي

حمل دي دِل رَهي هميشان، طلب تيڏي ويچ تسي.

(2)

اِهِين تُسَاڏي ناز نيڻاندي، مُلڪ مُلڪ جڳ موهي

ڪونه َجهلي تِکِ تاب تِنهاندا، ڇُٽَڪ پوونِ جِتِ ڇوهي

ڦاڙ سِينا پَيڪان وانگون، ڀَن پار پووَن لَنگهه لوهي

مار گهَتن مُشتاق هَزاران، ٻاجهه گُنَہ بي ڏوهي

نال حمل في الحال مِلو، تان روه وَڃن رَنج روهي.

(3)

کِيوي نَين تَيڏي ڏون ڏِيوي، رات ڏينهان پئي ٻَلدي

عاشق ويک! تِنَاندي اُتي، جوش ڪَنُون پَئي جَلدي

پوندي آءُ پتنگان وانگُون، ويک! نَهِين وَل وَلدي

نيهِي آءُ نِسنگ پووَن، ڪُجهه ٽوڪر کا کانا ٽَلدي

سِر دا سانگا لاهه اُهي، ڪَنهِن راز ڳُجهي وَڃ رَلدي

خام خيال ڪيئي سَٽ سَڀي، پَڪ رَهيئي وِچ پَل دي

طالب تَجلي ساڙ سَٽيي، سي تيل بِنُون پَئي تَلدي

تِنهندي سُڌ تِنهان نُون حمل! حال نَه وَل گهَلدي.

(4)

ڳاڙِهيان ڳوڙهيان يار! تَيڏِيان هِنِ اَکِين رَنگ رَتوليان:

تُون تَڪ تَولِيان.

ڦاڙ سِينا پروارَ پَيان لَنگهه، تُؤن جي چشمان چولِيان:

ڏُون گَڏ گولِيان.

سُهڻي سُڻ گُفتار، ٿيان سڙ قُمري ڪوئل ڪوليان:

سٽ ڪَر ٻوليان.

پَرِيان ڀي پُرواز آيان ڪَر، ٽور ويکڻ ڪُون ٽولييان

ٿِي ڪَر گوليان.

حوران ڀي حيران، ڪلي ٿي گهور تيڏي تون گهوليان

سڀ سموليان.

حمل! هن هَزارين صفتانن، تون ڪِيوين ڪم ڳوليان.

سَڀ سَمولِيان.

 (5)

گهُور تيڏي چَڪچور ڪيتي، مَخمور پَري مَستاني

ڦِري دِيواني.

لاف ڪَنُون ڪوهه قافُ ڳَئي، انصاف مُنيس اَرماني:

ٿَئي قُرباني.

وات ڪَنُون سڻ بات مِٺي، دن رات ڪوئل قُرباني:

ٿَئي دلجاني.

آکي حمل، هور نَهين ڪوشان تيڏي مٽ ساني:

يوسف ثاني!

(6)

تيڏي نين نِسوريان نؤڪا، سيني سيرِ سٽڪار ڪَرن

ڦاڙ ڪَليجا جان جِگر وِچ، چُهٽ چُڀڪ چٽڪار ڪَرِنِ

رات ڏينهان آرام نَهين، ٻيا اَڙڪ اندر اٽڪار ڪَرَنِ

سي ڪِيا ڄاڻن حال حمل! جي ڳُٽڪ ڳالهيين ڳَٽڪار ڪَرَن.

(7)

پَلَڪ هِڪي وچ پَلڪان تيڏيان، ڦاڙ سينا لنگهه پار پِيان

تَلوار وانگُون ڪَجِ ڪَجَلي والِيان، ڌاران ڀي لنگهه ڌار پيان

ٻيا زلف تيڏي دِيان تاران دِل ڪُون، مار وانگون ول مار پِيان

وي حمل! هُڻ تان ناز نيڻان دِيان، نَوڪان لَنگهه نِروار پِيان.


(15) حق بخشايا= حق بخشايو (عورت جو مجرد ٿي گذارڻ)

نا ڪنهن هٿ نپني= نه ڪنهن جي هٿن مون کي پاليو. ڪنهن نال ڀني= ڪنهن ساڻ ڀڳس. هن بيت جي ڇپجڻ وقت محترم ميان علي محمد صاحب سيال وٽان حمل فقير جي بيتن جو مواد پهتو جنهن ۾ هيٺيون بيت ڄڻ نمبر (15) جي جواب ۾ چيو ويو آهي. هي بيت حمل جي قلمي بياض ۾ موجود ڪونهي ۽ ممڪن آهي ته ڪنهن ٻئي سگهڙ حمل جي نالي تي چيو هجي:

روح ميڏا ها ڪُنوارا ڪُنوارا، ڪُنواري ميڏي هَستي
روح قدس تي ”قالوابليٰ“ ماڻيم حال اَلستي
آدم حوا اَڃا نه هوئي، زمين نه ميڏي بستي
مَرڻا ڄَمڻا اڃا نه هويا، فَلَڪ نَڪا اِهه پسَتي
عُنصر ڄايا مَئن نَهين  هون،  نفس  ڄَڻيندا  مستي
مِن الروحي دي موج مڻيندا، هِمِ شيوا نور پـرستي
عقل مجاز دا موه نه ڄاڻان، نا ناز حسن دي خستي
حال  حقيقت  حمل  ڏٺا،  وت  اَست  وجودي  اسـتي.

(4) مئين ٿون= مون کان. ڪر ڀال= احسان ڪر. نظر چا ڀالين= نظر کڻي نهارين.

(12) ترڪي= 1. تري پاڻيءَ مان 2. ورثا ونجهلي= ڪاني، نڙاٽي. ڪرڪي= 1. (ڪوڪون) ڪري 2. ڪونج ڪو ڪَرڪڻ. اڌيڙي= ٿاٻا ڌڪا. چانهڪ چرڪي= سائي گاهه کي مال جي چرڻ جو آواز. چرڪي= ڪپڙي ڦاٽڻ جو آواز. گهرڪي= 1. پاڻيءَ جي گهاري جو آواز. 2. گهر ٻار.

مول نه ڀانوس= مور نه پسند اچنس. جالي= 1. جاين جا جارا 2. نٿي گذاري سگهي. ڏالي= 1. (مينهن جي کائڻ لاءِ اَن وغيره جا) ڏارا. 2. توڙ وجهي. چوچڪ= هير جي پيءُ جو نالو. پڇوتي= پوئتي. وال قدم نا والي= هڪ وار جيترو به قدم نه هٽائي. توڙي هٽڪ کڙي گهر والي= جيتوڻيڪ گهر وارن (عزيزن مائٽن) جهليو، منع ڪئي.

 (ڪافي) سانون شوق مچايا شور= اسان کي عشق مستان ڪيو. تخت هزارو= رانجهوءَ جو شهر جتي جو هو شهزادو هو. ٽردا چاڪان والي ٽور= هن جو برتاءُ عاشقن وارو آهي. چاڪ منجهين دا= (ماڻهن ليکي منهنجو هيءُ) يار ميهار آهي.

(1) جي مئين ڄاڻان- الخ= جي آءٌ ڪيچ (جي پنڌ) کي ڪشالو ڪري ڀانيان ته هوند شل ماءُ جي پيٽان پيدا ئي نه ٿيان ها. رب ڪون ڀاوان= رب کي وڻان.

(4) عشق اساڏي ٻيٺون= اسان جي عشق جي سببان ويٺون. ڳيون ڇپر وچ ڇڏ ڪر= جبل ۾ ڇڏي ويون. روه ۾ رولي ويون. نيئه= وٺي وڃ. تندي= شوخي. تڏ ڇڪتاڻ. توڏ= هوڏ. ضد.

(2) باه ڪنون ڏه ڀاڱي آتش= باه کان ڏهه ڀاڱا (وڌيڪ) آگ. هوران= ٻين کي ڏوجهي= بي (خبر).

(3) سڍرايان وتن= سڪنديون وتن. هار هنجهون= ڳوڙهن جو هار. جان دم جند حياتي= جيستائين حياتيءَ جو دم باقي آهي.

(5) تن جهوري= جان کي جهوري.

(9) ڦٽي عشق اندر دي= اندر جي عشق جي ڦٽيل. چاڙه جنهين وچ چڙهدي= براج کان اڳ درياه جي پيچ تي ٿيندڙ آبادي جو اصطلاح. ”چاڙه چڙهڻ“ معنيٰ مٿاهين نمبر تي هرلو چاڙهي آباد ڪرڻ جو هڪ نهايت اڻانگو ڪشالو آهي. هي روايت: ”چاڙهي جنهن وڃ چڙهدي“= يعني جنهن به ڏاڪي تي وڃي ٿي بيهي.

[فصل-2] (2) سُنيوي= (بهاولپوري محاورو) سڻائجي= ٻڌائجي. ڪيف= شراب، نشو. ڪيوي= کيوي= خماريل. الاوڻدي= ڳالهائڻ جي. گفتگو ڪرڻ جي. جڏڻ ڏسيوي= (بهاولپوري محاورو) جڏهن (کين) ڏسجي ٿو.

(5) النبا= ڀڀڙ، ڀڙڪو (باه جو) مڙگان مُرچي آڻ اڙائي= پنبڻين، تيرن جا دس آڻي ڇوڙيا. ليل نهاري= رات ڏينهن. کيوي= خماريل. هن هرڪاري= هر هنر ۽ حرفت ۾ ماهر آهن. گهتي وتن واجهه وڙهڻ دي= حملي ۽ جهيڙي جا وجهه جاچيندا ٿا گهمن. ڪرن ستوني= (اهي نيڻن وارا بکيا باز، دلين جي پکيئڙن کي ماريو) قهر ٿا ڪن.

(8) لٽڪ پئي لٽ سيني تي= سيني تي ليٽي لٽڪي پئي (زلف جي نانگڻ). مار وانگون= نانگ مثل. الٽ اٻهالي= اوچتو پلٽو کائي. ڏنگيندا= (فعل مجهول) ڏنگجي پوي ٿو.  جال جهين گڏ جالي: جنهن گڏ گذاريو.

(10) گهونگهٽ= گهنڊ (ڪپڙي جو). غماز= غمزه، ناز. ٻهون سُهاون= گهڻو پيا سهڻا لڳن.

(14) ٽِڪ رهيئي= قائم رهي آهي. دل ٿون= دل کان. سور ڪيها ڪڍ ڪهيئي= ڪهڙو سور ڪڍي ويهي سڻائجي.

(17) مهتاب= چنڊ. منور= روشن. مہ رخ= چنڊ جهڙو چهرو.

نئون صفحو --  ڪتاب جو ٽائيٽل صفحو
ٻيا صفحا 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23  24
هوم پيج - - لائبريري ڪئٽلاگ

© Copy Right 2007
Sindhi Adabi Board (Jamshoro),
Ph: 022-2633679 Email: bookinfo@sindhiadabiboard.org