حاڪم يانواب جو نالو

سنڌ ۾ اچڻ جو سال

ضروري احوال

9- مظفر خان عرف مير عبدالرزاق خان معموري

10- سيد ابراهيم خان ولد بايزيد بخاري

11- لعل خان

12- ظفر خان

13- قباد خان

14- لشڪر خان

15- غضنفر خان

16- سيد عزت خان عرف عزت خان (؟)

17- ابو نصرت خان

18- سعادت خان

19- سيد عزت خان

20- خان زاد خان

21- سرور خان

22- مُزيد خان

23- زبردست خان

24- نصرت خان

25- حفيظ الله خان

26- سعد خان

27- سيد مير امين الدين خان حسين ولد سيد ابوالمڪارم بن مير ابو البقا الملقب به امير خان

28- يوسف خان تبري

29- احمد يار خان ولد الله يار خان، جو لاهور، ملتان ۽ غزنيءَ جي حڪومتن جو به نواب هو.

30- سعيد خان عرف عطر خان

31- ميهن خان

32- اڪر خان

33- مهين خان

34- خواجه محمد خليل

35- عطر خان

36-نواب مير لطف علي خان

37- اعظم خان

38- بهائي خان

39- سلطان محمود خان

40 سيف الله خان

41- نواب دلير دل خان

42- همت دل

43- صادق علي خان

1049هه مطابق 1639ع

1055هه مطابق 1645ع

1057هه مطابق 1647ع

1063هه مطابق 1652ع

1069هه مطابق 1658ع

1071هه مطابق 1660ع

1075هه مطابق 1667ع

1078هه مطابق 1664ع

1671ع مطابق 1671ع

1084هه مطابق 1673ع

1086هه مطابق 1675ع

1090هه مطابق 1679ع

1095هه مطابق 1683ع

1099هه مطابق 1687ع

1101هه مطابق 1689ع

1101هه مطابق 1689ع

1103هه مطابق 1691ع

1113هه مطابق 1701ع

1114 هه مطابق 1702ع

1115هه مطابق 1703ع

1115هه مطابق 1703ع

1120هه مطابق 1708ع

1121هه مطابق 1709ع

1123هه مطابق 1711ع

1123هه مطابق 1711ع

1124هه مطابق 1713ع

1125هه مطابق 1713ع

1125هه مطابق 1713ع

1128هه مطابق 1715ع

1136هه مطابق 1719ع

1135هه مطابق 1722ع

1137هه مطابق 1723ع

1143هه مطابق 1730ع

1145هه مطابق 1732ع

1149هه مطابق 1732ع

مشهور نواب هو. ٺٽي جيڪودري بازار سندس تعمير ڪرايل آهي.

.. .. .. .. .. .. .. .. .. ..

.. .. .. .. .. .. .. .. .. ..

مشهور ناظم هو. شهزاده داراشڪوه کيس هفت هزاري منصب تي رسايو ۽ انهن ڏينهن ۾ شهزاده جو نائب ٿيو هو. هيءَ، شاهجهان بادشاه جي دور جو آخري ناظم هو.

شاهجهان بادشاه جي وڏي فرزند اورنگزيب عالمگير جي حڪم سان آيل هو.

.. .. .. .. .. .. .. .. .. .. ..

.. .. .. .. .. .. .. .. .. ..

پهريائين بکر جي قلعي جو فوجدار هو. (مهرباني ڪري بکر جي نوابن جي لسٽ ۾ 64 نمبر تي نظرڪريو).

هيءَ نواب، اورنگزيب عالمگير جو مامون هو.

مڪليءَ جي مقام ۾ مدفعون ٿيو. سندس تربت جي مٿان هيٺيون ڪتبو لڳل آهي: بگفتا بي حجاب از غيب هاتف سعادت جا وداني يافت پي پي.

ٻيو ڀيرو نواب ٿيو

.. .. .. .. .. .. .. .. .. ..

.. .. .. .. .. .. .. .. .. ..

هڪ هندو راجا جو پٽ هو. پوءِ مسلمان ٿيو ۽ مريد خان جي نالي سان مشهور ٿيو. مؤرخن لکيو آهي ته جڏهن نئون نئون آيو ۽ ٺٽي شهر جي ٻاهران پهتو، ته کيس معلوم ٿيو ته وڏَ ڪاسائن (ڳئون ڪهيندڙن) جي بازار مان لنگهڻو پوندو. انهيءَ ڪري سهرجي قاضيءَ ڏانهن لکيائين ته سڀاڻي وڏي گوشت جي بازار بند ڪرائي وڃي. ڇو ته مون سان ڪي راجپوت ساڻ آهن. متان انهن کي اها ڳالهه نه وڻي قاضيءَ ان جي برعڪس هڪ تاڪيدي حڪم جاري ڪيو ته جيتريون ڳئون روزانو ذبح ڪندا آهيو، سڀاڻي انهن کان زياده ذبح ڪجو. مسلمان بادشاه جي حڪومت هجڻ سبب قاضيءَ جو نالو ته ڪو به وٺي نه سگهيو، مگر راجپوت ٻين مسلمانن کي ايذائڻ لڳا، جنهنڪري سڀني مسلمانن گڏجي بادشاه جي خدمت ۾ هڪ عريضو موڪلي، حقيقت پيش ڪئي. اتان جواب آيو ته سندس نالي (مريد) جي حرفن جا نقطا هيٺان ڪڍي، مٿان رکو (مُرتد) ۽ کيس موقوف ڪري ڇڏيو.

ٺٽي ۾ فوت ٿيو. هڪ شاعر سندس تاريخ وفات تي اهڙو شعر چيو اهي، جو تقدير تدبير جي مٿان کلي ٿي.

سبوئ زندگي خان زبردست قضابين از کجا آورده بيشکست [1]

ترجمو

زبردست خان جي عمر جو گهڙو، ڏس ته تقدير ڪٿان کڻي اچي ڪٿي ڀڳو.

ٻيو دفعو نواب ٿيو.

هيءُ نواب، شاهجهان بادشاه جي وزير نواب سعد الله خان جو فرزند هو. سيوهڻ ۾ جهولي جي جهڙپ اچڻ (لُڪ لڳڻ) سبب فوت ٿي ويو. هڪ شاعر سندس وفات جو سال قرآن مجيد جي هن آيت شريف مان ڪڍيو اهي ”فلهم جنت الماويٰ نرلاً بما ڪانوا يعملون“. جنهن مان سال 1112هه ٿو نڪري، جو سال 1700ع جي مطابق آهي.

عرف خان زاد خان، سعيد خاني ۽ چنگيز خاني هو.

هيءُ نواب به امير خاني، خاندان مان هو. هن جو ذڪر مٿي ٻه دفعا ٿي چڪو آهي. نمبر 8 ۾ ٺٽي جي نوابن جي سلسلي ۾ ۽ نمبر 11 ۾ بکر جي نوابن جي سلسلي ۾ مڪليءَ ۾ سندس تربت تي قرآن مجيد جي آيتن ۽ حديثن کانپوءِ هيٺيون قطعو لکيل آهي:

خان باتمکين امير الدين امير عالي از حسن عمل درجات او چون سفر کرداز جهان بي ثبات سال فوتش ”داخل الجنات او“ ابجد جي حساب موجب ان مان سال 1167هه ٿو نڪري، جو 1715ع جي مطابق آهي.

.. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. ..

هن نواب جي زماني ۾ بادشاه اورنگزيب عالمگير 1118هه مطابق 1707ع ۾ هن فاني دنيا مان عالم جاودانيءَ ڏانهن انتقال ڪيو ۽ سندس فرزند ارجمند بهادر شاه پنهنجي موروثي تخت تي ويٺو.

بهادر شاه جي حڪم سان مقرر ٿيو.

.. .. .. .. .. .. .. .. .. .. ..

.. .. .. .. .. .. .. .. .. .. ..

ٻيو دفعو نواب مقرر ٿيو. جڏهن 1124هه مطابق 1712ع ۾ بهادر شاه بادشاه وات ڪئي ۽ سندس فرزند معز الدين جهانداد شاه تخت نشين ٿيو، ته هن نواب کي برطرف ڪري ڇڏيائين.

معز الدين جهاندار شاه جي حڪم سان نواب مقرر ٿيو.

29 نمبر نواب (احمد يار خان) جو فرزند هو. نوجوان ۽ بي تجربه ڪارهو. آخر نواب لطف علي خان جي هٿان قتل ٿيو.

بکر جي ساداتن مان هو. پنهنجي شجاعت جي ڪري ”شجاعت علي خان“ جي لقب سان ملقب ٿيو. هن جي وفات کانپوءِ هڪڙي شاعر هن جو سال وات 1145هه ”اد خلقه في الجنات“ مان ڪڍيو، 1732ع جي مطابق آهي (1) اها تاريخ مڪليءَ تي سندس قبر جي مٿان لکيل آهي. وڏن کان ٻڌو ويو آهي ته هن نواب جو فرزند سيد مير ذوالفقار علي شاهه حيدرآباد جي ٽالپر ميرن جي زماني ۾ مختيارڪار هو. ان جو فرزند سيد حاجي روشن علي شاه منهنجي ملازمت جي ڏينهن ۾ پهريائين ڪراچيءَ جي ڪورٽ ۾ ناظر هو. پوءِ جهرڪن جو مختيارڪار ٿيو. سندس فرزند سيد غلام مرتضيٰ شاه زميندار آهي. شعر ۾ درڪ اٿس ۽ ”مرتضوي“ تخلق. راقم الحروف جو دوست آهي ۽ تمام سٺو ماڻهو آهي.

بادشاه محمد شاه غازيءَ جي حڪم سان برطرف ٿيو.

وزير اعظم عبدالرحيم خان الملقب به ”خان خانان“ جو فرزند هو. بادشاه محمد شاه غازيءَ جي حڪم سان مقرر ٿيو. جڏهن 1125هه مطابق 1722ع ۾ فوت ٿيو ته سندس لاش لاهور نيو ويو ۽ سندس پٽ کي ننڍپڻ ۾ سندس جانشين بنايو ويو.

هيءُ نواب بهائي خان (نمبر 38) جو فرزند هو، جو ننڍي عمر ۾ نواب مقرر ڪيو ويو.

هيءُ نواب شيو هو. شيعه مذهب کي فروغ ڏنائين ۽ هر قسم جي نشي تي بندش وڌائين. چيو وڃي ٿو ته هڪ ڏينهن هڪ نشئي وٽس آيو ۽ عرض ڪيائين ته نواب صاحب! منهنجي محبوبه (ڀنگ) کي مون کان ڇو جدا ڪيو اٿئي. مان هن جي جدائي ۾ سخت پريشان ٿي پيو آهيان. جواب ڏنائينس ته تنهنجي مهبوبه بدراه ٿي پئي هئي، انهيءَ ڪري پردي ۾ ويهاريو اٿمانس. آخر 1143هه مطابق 1730ع ۾ وفات ڪيائين ۽ کيس مڪليءَ تي امامن سڳورن جي جلوه گاه م دفن ڪيو ويو، جو 1140هه مطابق 1727ع ۾ پاڻ تعمير ڪرايو هئائين. سندس تربت تي هڪ دلڪش مصرعه لکيل آهي: ”دست وي با دامن آل عيا است“ جنهن مان سنه 1143هه ٿو نڪري، جو سنه 1730ع جي مطابق آهي.

وڏو پهلوان هو، يعني اسم باسميٰ.

مٿي ڄاڻايل نمبر 40 نواب (سيف الله خان) جو فرزند هو.

مٿي ڄاڻايل نمبر 39 نواب (سلطان محمود خان) جو فرزندهو. هيءُ هندوستان جي بادشاهن جو آخر نواب هو.