سنڌو-تهذيب مان مليل مهرن تي اُڪريل شڪل

ڊاڪٽر پرپولا جي پڙهڻي

ڊاڪٽر فيئر سروس جي پڙهڻي

موجوده سنڌيءَ ۾ رائج لفظ

پيڻتِي Penti/pentika

چِپُ Cippu Cikkam

ڦَڻِي

تبديلي سمجهاڻي ۽ وضاحت:

وقت گذرڻ سان گڏوگڏ ’پيڻتي‘ لفظ ۾ تبديليون آيون. پيڻتيءَ جو/ت/صوتيه حذف ٿي ويو ۽ پيڻي لفظ ڪم اچڻ لڳو. پوءِ /پ/صوتيه وسرگ صورت ۾ بدلجي /ڦ/ٿي ۽ /اِي) سُر بدلجي /آ/ٿيو، ۽ لفظ ٺهيو’ڦڻي‘

ڪَڙئِي (Karai)

ڪَواڊي (k-vadi) معنيٰ چوڪيدار ڪاوَل (ka(va)al) ڪاوڻ (kavan)

ڪَڙيو، ڪاواٽي، ڪنواٺي، ڪاوڙ، ڪامڻ

تبديلي جي سمجهاڻي ۽ وضاحت:

بانس جي هڪ لٺ يا ڇَڙَهر جي ٻنهي ڇيڙن تي وزن ٻڌي، اُن کي ٻنهي ڪُلهن تي کنيو ويندو آهي. اڳي شهرن يا ڳوٺن ۾، مرد پاڻيءَ جا دلا يا ٻيو وزن ائين کڻندا هئا.

چَڪَر (Chakara)

--

چَڪَرُ

چَڪرو

تبديلي جي سمجهاڻي ۽ وضاحت:

نار جو چَڪَرُ، بيل گاڏيءَ جو چڪرو، يا چاڪ، لاڙ ۾ هن کي چڪرو يا چيڪلو به چون. ڪُنڀار جو چَڪَرُ/ چَڪُ.

سنڌو-تهذيب مان مليل مهرن تي اُڪريل شڪل

ڊاڪٽر پرپولا جي پڙهڻي

ڊاڪٽر فيئر سروس جي پڙهڻي

موجوده سنڌيءَ ۾ رائج لفظ

ميڙي (meri)

ميٽِي (meti)

اُرُ (uru)

ميٽي (meit)

هَرُ

مُٺ، مُٺيو

تبديلي سمجهاڻي ۽ وضاحت:

هر جو مُٺيو جنهن کي جهلي، هَرَ کي سڌو هلائبو آهي ۽ اوڙ لاءِ زور ڏبو آهي يا ڦيرائبو آهي.

تيمپَ

(drum=tempa(tas

پَڙاءِ (parai)

تَنبَل/ طَبَل

پَڙاءُ، پَڙو ڏيڻ

تبديلي جي سمجهاڻي ۽ وضاحت:

وڏو دهل يعني ڌماڌم دُهل وڄائي اعلان ڪرڻ لاءِ پَڙو ڏبو آهي.

مَٽَ (mata)

مَٽِ (mati)

--

مٽِ= پاڻي لاءِ مٽيءَ جو وڏو ٿانو

تبديلي جي سمجهاڻي ۽ وضاحت:

معياري سنڌيءَ ۾ ’مَٽُ‘ اُچاربو آهي، پر لاڙي لهجي ۾ ’مَٽِ‘ چوندا آهن.

--

پَن (ڪَل)

Pan (kal)

پِڻڪِي، پاٽِي

تبديلي جي سمجهاڻي ۽ وضاحت:

اَناج جي ماپڻ لاءِ هڪ ٿانوَ يا ماپو.

.

سنڌو-تهذيب مان مليل مهرن تي اُڪريل شڪل

ڊاڪٽر پرپولا جي پڙهڻي

ڊاڪٽر فيئر سروس جي پڙهڻي

موجوده سنڌيءَ ۾ رائج لفظ

مِين (min)

--

مِين= مڇي، روشني، چَمڪو

تبديلي سمجهاڻي ۽ وضاحت:

سنڌي لوڪ شاعريءَ ۾ سنڌي تهذيب ۾ ’مِينَ‘ لفظ اڄ به رائج آهي، لاڙ ۾ عام چوڻي آهي ته: ’مينَ ٿي وَسي‘ يعني روشني پيئي چمڪي، هيءَ دولت جو ڏس ڏيندي آهي. سنڌ لوڪ ادب ۾ به مِينَ جو لفظ ملي ٿو. پروفيسر ڊاڪٽر سنديلي ٻه اهڙا بيت لکيا آهن جن ۾ مينَ لفظ مڇيءَ جي معنيٰ ڏيکاري ٿو. اهي بيت هي آهن:

(I) دهَن مِين مُلاچئي، هَس چيتي جهرتي چينَ

(II) ڏُند موتي چَپَ مينر، اَهو عين عجيب جا.

ڪوٽئِي Kottai

ڪوٽَ Kotta

ڪو ko

koh}mountain

ڪوٽ=قلعو، محلات، ڪو=جبل

تبديلي جي سمجهاڻي ۽ وضاحت:

اڄ به اهو لفظ سنڌيءَ ۾ رائج آهي.

اَٽا (Cross)

چُڪَ (cukke)

اَٽا ماٽا، منڌيِئڙو، چُڪَ

تبديلي جي سمجهاڻي ۽ وضاحت:

سنڌيءَ ۾ اهي لفظ اڄ به استعمال ٿيندا آهن.

سنڌو-تهذيب مان مليل مهرن تي اُڪريل شڪل

ڊاڪٽر پرپولا جي پڙهڻي

ڊاڪٽر فيئر سروس جي پڙهڻي

موجوده سنڌيءَ ۾ رائج لفظ

ڪو (ko)= جبل

تُڪَ/تُگَ/(Tuka tuga)

ڪو/ڪوهه=جبل

دُڪو (وزن)

تَڪَ (وزن)

تبديلي سمجهاڻي ۽ وضاحت:

سنڌيءَ ۾ ٻَئي لفظ اڄ به عام طور استعمال ٿين ٿا. ڪو/ ڪوهه= جبل، اڳي دُڪو وزن طور استعمال ٿيندو هو، جنهن کي پوءِ تولو سڏيو ويو.تَڪَ يعني تور به رائج آهي.

چؤنڪ/ چوڪ

Co(n)ku)/cokku

Margh-an

Marul-al

Shamin*, priest, name of a deity

چوڪ چَنڊو

تبديلي جي سمجهاڻي ۽ وضاحت:

موجوده سنڌيءَ ۾ چوڪ چنڊو يا چونڪَ چنڊو لفط جي معنيٰ آهي، نڀاڳو/ بدنصيب، هي لفظن سڀاڳي يا بدقسمت ماڻهوءَ لاءِ استعمال ڪيو ويندو آهي. ڊاڪٽر پرپولا به اهائي ساڳي معنيٰ ڪڍي آهي.

سنڌو-تهذيب مان مليل مهرن تي اُڪريل شڪل

ڊاڪٽر پرپولا جي پڙهڻي

ڊاڪٽر فيئر سروس جي پڙهڻي

موجوده سنڌيءَ ۾ رائج لفظ

چيوَ ceva

Form of combcippu to shave-kiri comb-cikkam

چور

تبديلي سمجهاڻي ۽ وضاحت:

سنڌي سماج ۾ چور يا ڌاڙيل اڄ به پاڻ کي بهادر سمجهندا آهن.

ٽانڊَوَ tandava

--

ڏانڊيو

تبديلي جي سمجهاڻي ۽ وضاحت:

نچڻ، ٽپڻ/ٽپ ڏيڻ وارو ناچ جيڪو ڏانڊين سان نچبو آهي، هن کي ڏانڊيو (ناچ جو قسم) سڏيندا آهن.

اُر ur

Oru/or

اوڙَ

تبديلي جي سمجهاڻي ۽ وضاحت:

هر ڏيڻ، هر جي اوڙ، زمين کيڙڻ.

ڊمارَ damara

Pavai

ڌَمال/ڌمارَ يعني ٻٽو دُهل double drum

پَڙو ڏيڻ

تبديلي جي سمجهاڻي ۽ وضاحت:

ديگ نما دُهل’جيڪو ڍڳي يا اُٺَ جي پُٺيءَ تي کڻي شهزادن جي درٻار ۾ سندن آمد وقت وڄايو ويندو هو. سنڌ ۾ لال شهباز قلندر، پير پٺي ۽ ڪن ٻين درگاهُن تي ڌمال وڄائڻ جو رواج اڄ به جاري آهي.

سنڌو-تهذيب مان مليل مهرن تي اُڪريل شڪل

ڊاڪٽر پرپولا جي پڙهڻي

ڊاڪٽر فيئر سروس جي پڙهڻي

موجوده سنڌيءَ ۾ رائج لفظ

Okatu

Vakatu

(oru/oru proto-Dravidian)

وَڪَٽُ

تبديلي سمجهاڻي ۽ وضاحت:

سنڌ ۾ اِٽي ڏڪر راند ۾ ڳَڻپَ لاءِ اِهي انگ اڄ به ڪم آڻيندا آهن، وَڪَٽ جي معنيٰ آهي، هِڪُ يا پهريون

--

Mu(n)/mu, mun

Mu (n) is Proto- Dravidian

مُونِ

تبديلي جي سمجهاڻي ۽ وضاحت:

سنڌ ۾ اٽي ڏڪر راند ۾ ڳڻپ لاءِ اِهي انگ اڄ به ڪم آڻيندا آهن. مونِ جي معنيٰ آهي ’ٽي‘

nal

Nal

نار

تبديلي جي سمجهاڻي ۽ وضاحت:

سنڌي صوتيات موجب ]ر[ ۽ ]ل[ متبادل آهن. نار جي معنيٰ آهي چار.

-

ettu/en

اَٺَ/

فيئر سروس

موجوده سنڌي

فيئر سروس

موجوده سنڌي

pen

pan (ka)

cuc, cubba

karuve

tun (a)

mettu

karu

bane, ban

gundu (ka)

male

kon, kotu

takadi

sura (a) li

maluku

pata-pata

velan

ni (r) yan

فيئر سروس

spac (patu)

podu, poddu

pak-il

beli/bel

vil

nuru

tugu

gudde

tali

vil

mora-kal

ڀيڻ

پِڻڪي

چوُ چُو، ڪُڙک

ڪر/ ڪؤڙو

ٿُوڻي

مَٿي، ميڙُ، ماڙي

ڪارَ، ڪارو

پِڻڪي، پاٽي

گُنڊ (وَر)

مالها

ڪُنڊي

تَڪڻي/ تڪڻ

تورڻ جي ساهمي)

سورِ/ سُر

مَلوڪَ

بتيلو

واڻ/ٻاڻ=تير

نيان/نيائين

موجوده سنڌي

پاٽ، پوهپ

پرهه ڦٽي

ٻانڪڙو(دروازو)

ورُ، ٻيلي

واڙ

وَر (تير)

نورو

dukoدُڪو(ماپ جو وزن)

گَڏ، ڍِگُ

تار

وِيرُ

مُور/مُلهه

padu (y) ur

pedu (y) il

dandi(y) an/= dand.

kora (tu) van/ karivan

parti, pu

atta

kutu

vil-ambu

mora

pani (rain)

agadi

bara (tu)

ar

{tari

pati

piri

فيئر سروس

vale/bale

adnan

kor

ve

mane

muryal

adan

-aya (tu)

aya (ka)

aiyal

- ay

payu

val

ni

پَڌَرُ

ڏنڊو/ڏنڊي

ڳنوار

ڦُٽي، پَئو

اَڏَ

ڪوٺي

والنڀ، وَر (تير)

موڙي

پاڻي(مينهن)

آڳنڌ/اَڱڻ

واڙو/واڙ

اَر(تير جي نوڪ)

ٿالهي

پَتي (حصو)

ڦيرو، ڦيرُ

موجوده سنڌي

ويڙهه (زيور)

آڏَ/ اَڏَ

ڪُور ڪُور

واءُ

مَنههَ

مَهي

آڏَ/اَڏَ

آئي، آيَلَ(ماءُ)

پاءُ (حصووزن)

واڙ، ويرهو،

نِير.